Το σύμπαν είναι ένα σκοτεινό δάσος

Σήμερα θα μιλήσουμε για τη θεωρία του Σκοτεινού Δάσους, που αναφέρεται στο αντίστοιχο βιβλίο του Liu Cixin. Καταρχάς θα κάνω μία μικρή αναφορά στο βιβλίο. Το βιβλίο αποτελεί ένα συγκλονιστικό έργο επιστημονικής φαντασίας, το οποίο ωστόσο αν και αναλύει κάποια ακραία ζητήματα, πατάει άψογα πάνω στη φυσική, χωρίς να παραβαίνει τους νόμους της. Εδώ να αναφέρω ότι αποτελεί το δεύτερο μέρος της τριλογίας και όποιος δεν θέλει να βρεθεί ενώπιον spoiler να σταματήσει εδώ και να διαβάσει το βιβλίο, καθώς και φυσικά το πρώτο βιβλίο της τριλογίας που είναι «Το πρόβλημα των τριών σωμάτων».

Στο «Σκοτεινό Δάσος» λοιπόν, η Γη βρίσκεται αντιμέτωπη με μία εξωγήινη απειλή, η οποία βρίσκεται καθοδόν προς τον πλανήτη μας. Η ανθρωπότητα έχει κάποια χρόνια να προετοιμαστεί για αυτή την επίθεση. Στο τέλος του βιβλίου ξεδιπλώνεται και παρουσιάζεται η περίφημη θεωρία του Σκοτεινού Δάσους, η οποία αποτελεί μία απάντηση/προσέγγιση για τη ζωή στο σύμπαν.  Η θεωρία βασίζεται στις παρακάτω δύο αρχές:

1.   Η επιβίωση είναι η πρωταρχική ανάγκη του πολιτισμού.

2.   Ο πολιτισμός εξακολουθεί να επεκτείνεται και να εξαπλώνεται, αλλά η συνολική ύλη μέσα στο σύμπαν παραμένει σταθερή.

Επιπλέον βασίζεται σε ακόμα δύο έννοιες:

1.   Αλληλουχίες υποψίας

2.   Τεχνολογική έκρηξη

Πάμε τώρα να αναλύσουμε τη θεωρία του σκοτεινού δάσους. Έστω ότι έχουμε δύο διαφορετικούς πολιτισμούς από δύο πλανήτες από δύο διαφορετικά ηλιακά συστήματα. Ο ένας είναι ο πολιτισμός «Α» και ο άλλος ο πολιτισμός «Β».

Επίσης ας ορίσουμε δύο ακόμα έννοιες. Η πρώτη είναι η «Καλοσύνη», σύμφωνα με την οποία ένας πολιτισμός είναι «καλός» και δεν παίρνει πρωτοβουλία να επιτεθεί σε έναν άλλο πολιτισμό. Η δεύτερη έννοια είναι η «Κακία», η οποία σημαίνει το αντίθετο, δηλαδή να παίρνεις πρωτοβουλία και να επιτίθεσαι σε άλλους πολιτισμούς.

Έστω ότι ο πολιτισμός Α ανακαλύπτει τον πολιτισμό Β (πχ με κάποιο τηλεσκόπιο). Ο πολιτισμός Α σκέφτεται το εξής: Μπορώ να έρθω σε επικοινωνία με τον πολιτισμό Β. Ο πολιτισμός Β μπορεί να είναι «κακός» και να με καταστρέψει, μπορεί ωστόσο και να είναι καλός και τελικά να έχουμε αμφότεροι σημαντικά οφέλη. Άρα αρχικά πρέπει ο πολιτισμός Α να προσδιορίσει τι είναι ο πολιτισμός Β (καλός ή κακός). Το ζήτημα είναι ότι αφενός δεν μπορείς να γνωρίσεις τι είναι ο άλλος πολιτισμός, αφετέρου όμως δεν μπορείς να γνωρίζεις τι άποψη θα έχει και ο άλλος πολιτισμός για εσένα. Ακόμα δηλαδή και αν ο πολιτισμός Β πιστεύει για τον Α ότι είναι «καλός», δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το αν ο Α πιστεύει το ίδιο για τον Β. Άρα περνάμε σε διάφορα επίπεδα σκέψης και η αλληλουχία υποψιών συνεχίζεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην έχει σημασία εάν κάποιος πολιτισμός είναι «καλός» ή «κακός». Εφόσον μπαίνει στην αλυσίδα υποψιών είναι το ίδιο πράγμα.

Περνάμε τώρα στην επόμενη έννοια της τεχνολογικής έκρηξης. Έστω ότι ο πολιτισμός Α διαπιστώνει ότι είναι πιο δυνατός από τον Β και αποφασίζει να επικοινωνήσει μαζί του. Στο πλαίσιο του χρόνου και του χώρου του σύμπαντος ένας πολιτισμός (στην περίπτωσή μας ο Β) μπορεί ταχύτατα να παρουσιάσει τεχνολογική έκρηξη. Για παράδειγμα στη Γη υπάρχει ζωή εδώ και 4 δισεκατομμύρια χρόνια. Ωστόσο μέσα σε 5 χιλιάδες χρόνια η ανθρωπότητα έχει κάνει ασύλληπτα τεχνολογικά και επιστημονικά άλματα (ιδιαίτερα τα τελευταία 200 χρόνια). Εάν το αντιστοιχίσουμε στο παράδειγμά μας, τότε ο πολιτισμός Β όταν θα έρθει σε επαφή με τον Α, μπορεί πιθανώς να τον έχει ξεπεράσει τεχνολογικά. Σε συμπαντική κλίμακα τα 200 χρόνια της γης είναι πάρα πολύ μικρός χρόνος-και αρκετός αντίστοιχα για να αναπτυχθεί τρομερά η έρευνα και η τεχνολογία. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και ένας νεογέννητος πολιτισμός μπορεί γρήγορα να αναπτυχθεί και να αποτελεί πιθανό κίνδυνο.

Έχοντας λοιπόν υπόψιν όλα τα παραπάνω μπορεί ο πολιτισμός Α να αποφασίσει ότι η επικοινωνία με τον πολιτισμό Β είναι μία λάθος επιλογή. Αποφασίζει τότε να σιγήσει και να μην έρθει σε επικοινωνία. Έχει όμως η σιωπή αποτέλεσμα; Ο πολιτισμός Β μπορεί σε κάποιο χρονικό διάστημα να αναπτυχθεί και να γίνει πιο δυνατός και εν τέλει να ανακαλύψει αυτός τον πολιτισμό Α. Τότε θα περάσει εκείνος από την ίδια διαδικασία της αλληλουχίας υποψιών.

Άρα λοιπόν ούτε η επικοινωνία ούτε η σιγή έχουν αποτέλεσμα. Η λύση είναι μόνο μία: Η επίθεση στον άλλο πολιτισμό. Αντιπαραβάλλοντας το σύμπαν με ένα σκοτεινό δάσος, ο κάθε πολιτισμός είναι ένας κυνηγός που κινείται προσεκτικά και αθόρυβα ανάμεσα στα δέντρα. Όταν εντοπίσει έναν άλλο πολιτισμό, είτε εκείνος είναι ένα άκακο ζωάκι είτε ένας δαίμονας του δάσους η επιλογή είναι μόνο μία-η επίθεση. Αυτή λοιπόν η θεωρία έρχεται να εξηγήσει το παράδοξο του Φερμί σύμφωνα με το οποίο ενώ υπάρχουν δισεκατομμύρια αστέρια και δισεκατομμύρια πλανήτες, ακόμα δεν έχουμε εντοπίσει εξωγήινη ζωή.

Τώρα θέλω να παρουσιάσω μερικά σημεία κριτικής της παραπάνω θεωρίας. Η ανθρωπότητα έχει επιλέξει την προσπάθεια επικοινωνίας με άλλους πολιτισμούς. Έχουμε προσπαθήσει να έρθουμε σε επαφή με εξωγήινους και έχουμε στείλει μηνύματα προς διάφορες κατευθύνσεις του σύμπαντος.  Η θεωρία του σκοτεινού δάσους ωστόσο ακολουθεί μία ανθρώπινη συλλογιστική που βασίζεται στην καχυποψία. Κάτι τέτοιο δεν σημαίνει ότι όλοι οι πολιτισμοί σκέπτονται κατά αυτόν τον τρόπο και πως έχουν αναπτύξει αντίστοιχους μηχανισμούς. Βέβαια η αλληλουχία υποψιών καλύπτει σε κάποιο βαθμό αυτή την οπτική. Επίσης, η συγκεκριμένη θεωρία έχει ως μία προϋπόθεση (όχι βέβαια αναγκαία) την ύπαρξη εξωγήινης ζωής σε μεγάλο βαθμό, κάτι το οποίο δε θεωρείται δεδομένο. Μία ακόμα παράμετρος αφορά την ανάγκη για επικοινωνία. Η ανάγκη για επικοινωνία φαίνεται να είναι συνυφασμένη με την ανθρωπότητα. Εμείς αποφασίσαμε και στείλαμε μηνύματα σε διάφορες κατευθύνσεις του σύμπαντος. Επίσης πιθανώς για κάποιους πολιτισμούς η επικοινωνία μπορεί να είναι μονόδρομος. Μπορεί να χρειάζονται βοήθεια στην έρευνα και στην τεχνολογία και η σιωπή γι αυτούς να μην αποτελεί λύση.

Η θεωρία αποτελεί μία ενδιαφέρουσα προσέγγιση του παράδοξου του Φερμί και της εξήγησης της εξωγήινης παρουσίας. Επίσης, όπως αναφέρεται και στο βιβλίο ανοίγει δρόμο για το πεδίο της συμπαντικής κοινωνιολογίας, ενός επιστημονικού κλάδου που δεν έχει ακόμα ερευνηθεί.