Μάθημα Αστροπαρατήρησης 1: Εντοπισμός Πολικού Αστέρα, Μικρής Άρκτου, Μεγάλης Άρκτου και Κασσιόπης

Σήμερα θα ξεκινήσω μια νέα ενότητα στο μπλογκ που θα αφορά μαθήματα αστροπαρατήρησης. Τα μαθήματα θα αναφέρονται σε βασικούς και εύκολους τρόπους αναγνώρισης των άστρων, των αστερισμών και των σημείων του ορίζοντα. Επίσης θα παρουσιάζονται οι ονομασίες βασικών αστέρων και αστερισμών. Τα μαθήματα θα αφορούν την αστροπαρατήρηση του ουρανού στο βόρειο ημισφαίριο κατά τις βραδινές ώρες.

Αρχικά να αναφερθούν τα παρακάτω:

• τα αστέρια είναι ήλιοι και ειναι οι "κουκίδες" που βλέπουμε στον ουρανό
• οι αστερισμοί είναι σύνολα αστεριών
• πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος επίσης φαίνονται στον νυχτερινό ουρανό, θα αναφερθούν σε επόμενα μαθήματα

Σε πρώτη φάση ο καθένας που θέλει να ασχοληθεί πρέπει να μπορεί να εντοπίζει εύκολα τους παρακάτω τρεις αστερισμούς:

• Μικρή Άρκτος (Ursa Minor)
• Μεγάλη Άρκτος (Ursa Major)
• Κασσιόπη (Cassiopeia)

Επίσης θα πρέπει να μπορεί να εντοπίζει και τον Πολικό Αστέρα (Polaris) ή αλλιώς "Αστέρι του Βορρά". Το θετικό είναι ότι μόλις κάποιος εντοπίσει ένα από τα παραπάνω μπορεί γρήγορα να βρει και τα υπόλοιπα.

Αρχικά ψάχνουμε για την Μεγάλη Άρκτο, η οποία μοίαζει με τηγάνι (Εικόνα 1).

Εικόνα 1

Στην άκρη του αστερισμού υπάρχουν δύο αστέρια: ο Ντουμπέ (Dubhe) και ο Μεράκ (Merak), οι οποίοι και αποτελούν τον δείκτη που θα μας κατευθύνει να βρούμε τον Πολικό Αστέρα. Εάν βρούμε τον δείκτη τον προεκτείνουμε κάθετα και θα βρούμε τον Πολικό Αστερα. (Εικόνα 2) Δεν είναι ιδιαίτερα φωτεινός αστέρας. Βρίσκεται πάντα στο ύψος του βορρά. Έχοντας βρει τον Πολικό Αστέρα, αυτομάτως βρίσκουμε και την Μικρή Άρκτο. Η Μικρή Άρκτος είναι ένας αστερισμός ο οποίος επίσης μοιάζει με τηγάνι (Εικόνα 3). Ωστόσο σε αντίθεση με την Μεγάλη Άρκτο, η Μικρή Άρκτος είναι πιο μικρή και συνήθως δεν είναι φανερά τα αστέρια της, παρα μόνο τρια- ο πολικός αστέρας και άλλα δύο που θα αναφέρω παρακάτω.

Εικόνα 2

Εικόνα 3

Εφόσον βρούμε λοιπόν την Μεγάλη Άρκτο, τον Πολικό Αστέρα και την Μικρή Άρκτο, μας μένει μόνο η Κασσιόπη. Για την Κασσιόπη έχουμε δυο πληροφορίες:

• Μοίαζει με το αγγλικό γράμμα W (Εικόνα 4)
• Βρίσκεται εκ διαμέτρου αντίθετα με την Μεγάλη Άρκτο, ως προς τον Πολικό Αστέρα

Το τελευταίο θα πεί ότι, εάν το κέντρο είναι ο Πολικός Αστέρας. η Κασσιόπη θα βρίσκεται πάντα απέναντι από την Μεγάλη Άρκτο. (Εικόνα 5)

Εικόνα 4

Εικόνα 5

Με την εμπειρία θα μπορεί κάποιος να βρίσκει πρώτα όποιο από τα τρία "σημεία" (Μεγάλη Άρκτος, Πολικός Αστέρας, Κασσιόπη) του είναι πιο έυκολο, αναλόγως φυσικά και με τις συνθήκες και αμέσως να βρίσκει τα άλλα δύο. Μπορεί δηλαδή να ψάξει πρώτα το W της Κασσιόπης και στη συνέχεια με την ίδια διαδικασία να βρει τα άλλα δύο.

Επιπλέον πληροφορίες:

1. Αναλόγα με την εποχή η θέση της Μεγάλης Άρκτου και της Κασσιόπης αλλάζουν. Η Εικόνα 2 δείχνει πως είναι την άνοιξη. Το καλοκαίρι η Μεγάλη Άρκτος είναι δυτικά του Πολικού αστέρα. Το φθινόπωρο χαμηλά στον βόρειο ορίζοντα και τον χειμώνα ανατολικά.

2. Πολλές φορές όταν η Μεγάλη Άρκτος είναι πολύ ψηλά στον ορίζοντα τότε η Κασσιόπη είναι αρκετά χαμηλά, γεγονός που δυσκολεύει την παρατήρησή της- και το αντίστροφο.

3. Οι αστέρες της Μικρής Άρκτου στο πίσω μέρος του τηγανιού είναι ο Κοτσάμπ (Kochab-β αστερας) και ο Φερκάντ (Pherkad). Λέγονται και "Φρουροί του πόλου". Ωστόσο είναι χαμηλής φωτεινότητας και πολλές φορές δεν είναι εύκολα ορατοί.

4. Οι βασικοί αστέρες της Κασσιόπης είναι πέντε. Οι δύο πιο φωτεινοί που βρίσκονται στο ένα τμήμα του W λέγονται Καφ (Caph-β αστέρας) και Σεντίρ (Shedir).

Πηγή φωτογραφιών:

1. Εφαρμογή StarWalk 2
2. Guilherme de Almeida, Navigating the Night Sky. How to Identify the Stars and Constellations.1999 . Springer